Światowy unikat wart obejrzenia
Mikołaj Kopernik to postać zasługująca na lepsze poznanie, a nie ma do tego lepszego czasu niż rok jubileuszowy, który właśnie trwa.
W olsztyńskim zamku gościliśmy uczniów Szkoły Podstawowej nr 75 im. Marii Konopnickiej z Warszawy, którzy mieli okazje poznać historię Mikołaja Kopernika oraz zobaczyć tablicę astronomiczną - jedyny na świecie, zachowany do dziś instrument obserwacyjny, na którym pracował wielki astronom.
Jak podaje Muzeum Warmii i Mazur - tablica astronomiczna została wykonana przez Mikołaja Kopernika zapewne na przełomie 1516 i 1517 roku. Umożliwiała ona graficzne przedstawienie momentu równonocy wiosennej. Wyznaczenie tego dnia pozwalało ustalić daty ruchomych świąt kościelnych, a przede wszystkim prowadzić badania nad reformą kalendarza. Zmiana ta była niezbędna, gdyż różnica pomiędzy długością roku kalendarzowego wprowadzonego przez Sobór w Nicei (325 r.), a rokiem astronomicznym powodowała cofanie się zjawisk niebieskich względem dat kalendarzowych. W początkach XVI stulecia różnica ta wynosiła 10 dni, dlatego papież Leon X polecił reformę kalendarza, którą zajmował się sobór laterański V.
Na tablicy Kopernik wykreślił siedemnaście linii odpowiadających wędrówkom odbicia promieni słonecznych w pięciodniowych odstępach. Szesnaście z nich odzwierciedla pozorny ruch Słońca po fragmentach hiperbol, zaś jedna z nich jest linią prostą. Właśnie ta prosta oddaje moment równonocy. Została ona dodatkowo podkreślona kolorem niebieskim i napisem, którego szczątki T, I, C zachowały się do dnia dzisiejszego. Przypuszcza się, że litery te, to relikt napisu „Aeqinoctium” [równonoc]. Zasięg obrachunkowy tablicy obejmuje dni między 25 stycznia a 24 kwietnia. Zastosowanie w obserwacji rzutowania światła słonecznego, odbitego od przedmiotu znajdującego się na parapecie trzeciego okna krużganka, czyni z tablicy nie tylko bezcenny zabytek kopernikański, ale także najstarszy znany przykład zastosowania refleksji gnomonicznej.
Widoczne ubytki tynku są wynikiem przebudowy zamku, która miała miejsce w roku 1676. Wówczas to krużganek, a co za tym idzie tablicę, podzielono ściankami działowymi, które zlikwidowano w połowie XIX wieku. W Muzeum Warmii i Mazur funkcjonuje interdyscyplinarny zespół badający tablicę kopernikowską, który stara się opisać ją w sposób naukowy i rozwikłać jej zagadki.
Zainteresowanych odwiedzinami „u Kopernika” zapraszamy od wtorku do niedzieli w godzinach 9-16 do końca maja, a od czerwca w godzinach 10-17.
Więcej informacji na stronie https://muzeum.olsztyn.pl/
