W 2023 roku, w 550. rocz­ni­cę uro­dzin Miko­ła­ja Koper­ni­ka i 480 rocz­ni­cę jego śmier­ci zor­ga­ni­zo­wa­no wyjąt­ko­we wyda­rze­nie – Świa­to­wy Kon­gres Koper­ni­kań­ski. Wyda­rze­nie to prze­gląd badań nad życiem i dzia­łal­no­ścią uczo­ne­go i astro­no­ma oraz oce­na jego wpły­wu na roz­wój nauki, kul­tu­ry i sztu­ki.

Od lute­go do wrze­śnia 2023 roku obra­dy odby­wa­ły się kolej­no w Toru­niu, Kra­ko­wie i Olsz­ty­nie. Dla­te­go, że wyda­rze­nie wspól­nie orga­ni­zo­wa­li Uni­wer­sy­tet Miko­ła­ja Koper­ni­ka w Toru­niu, Uni­wer­sy­tet Jagiel­loń­ski w Kra­ko­wie, Uni­wer­sy­tet War­miń­sko-Mazur­ski w Olsz­ty­nie oraz Insty­tut Histo­rii Nauki Pol­skiej Aka­de­mii Nauk. Ofi­cjal­ne otwar­cie kon­gre­su odby­ło się w Toru­niu 19 lute­go w rocz­ni­cę uro­dzin Miko­ła­ja Koper­ni­ka i jed­no­cze­śnie w dniu świę­ta toruń­skie­go uni­wer­sy­te­tu.

Złote lata na Warmii

Miko­łaj Koper­nik na War­mii spę­dził 40 lat życia. Mię­dzy inny­mi był admi­ni­stra­to­rem na olsz­tyń­skim zam­ku. Dla­te­go olsz­tyń­ska część kon­gre­su (21–24 czerw­ca) była oka­zją do pochy­le­nia się nad bio­gra­fią i dorob­kiem Miko­ła­ja Koper­ni­ka. Obra­dy podzie­lo­no na dwie sesje: bio­gra­ficz­ną i muze­al­no-kon­ser­wa­tor­ską.

Piotr Żuchow­ski, dyrek­tor Muzeum War­mii i Mazur, mode­ro­wał obra­dy sek­cji muze­al­no-kon­ser­wa­tor­skiej „Domy Koper­ni­ka, czy­li jak zabyt­ki zacho­wu­ją życia minio­ne”. Muzeum było zresz­tą pomy­sło­daw­cą i głów­nym koor­dy­na­to­rem tego pane­lu. Słu­cha­cze pozna­li histo­rie miejsc, gdzie naro­dził się, miesz­kał i pra­co­wał Miko­łaj Koper­nik. Oma­wia­no rów­nież to, co śro­do­wi­sko muze­al­ni­ków i histo­ry­ków sztu­ki zro­bi­ło, by zacho­wać miej­sca będą­ce świad­kiem odkryć geniu­sza z War­mii.

Uczest­ni­cy kon­gre­su odwie­dzi­li olsz­tyń­ski zamek, gdzie Koper­nik zaczął pisać „De Revo­lu­tio­ni­bus” i gdzie pozo­stał po nim jedy­ny ory­gi­nal­ny przy­rząd astro­no­micz­ny – tabli­ca do wyzna­cze­nia momen­tu rów­no­no­cy wio­sen­nej. Zwie­dza­nie miejsc zwią­za­nych z oso­bą Miko­ła­ja Koper­ni­ka zakoń­czy­ła wizy­ta na kruż­gan­ku, gdzie dyrek­tor Piotr Żuchow­ski opo­wia­dał o insta­la­cji arty­stycz­nej pre­zen­tu­ją­cej układ sło­necz­ny według Pto­le­me­usza i Koper­ni­ka. Jacek Szu­bia­kow­ski, wie­lo­let­ni dyrek­tor olsz­tyń­skie­go pla­ne­ta­rium, wyja­śnił rów­nież zasa­dę dzia­ła­nia tabli­cy astro­no­micz­nej oraz przed­sta­wił tajem­ni­ce z nią zwią­za­ne.

Świat i talerz Kopernika

Pod­czas obrad dru­gie­go „olsz­tyń­skie­go” pane­lu zwią­za­ne­go z bio­gra­fią Koper­ni­ka, moż­na było wysłu­chać wykła­dów m.in. przy­bli­ża­ją­cych postać kano­ni­ka war­miń­skie­go i astro­no­ma. Prof. dr hab. Krzysz­tof Mikul­ski (Uni­wer­sy­tet Miko­ła­ja Koper­ni­ka w Toru­niu) mówił o śro­do­wi­sku spo­łecz­nym, pocho­dze­niu i mło­do­ści Miko­ła­ja Koper­ni­ka. O kon­tro­wer­sjach wokół stop­ni nauko­wych Miko­ła­ja Koper­ni­ka opo­wia­dał nato­miast prof. dr hab. Marian Cha­chaj z Lubli­na. A prof. dr hab. Kazi­mierz Łatak (Uni­wer­sy­tet Kar­dy­na­ła Ste­fa­na Wyszyń­skie­go w War­sza­wie) zapre­zen­to­wał cza­sy kra­kow­skie Miko­ła­ja Koper­ni­ka i kli­ma­ty poza­uni­wer­sy­tec­kie.

O pra­cy Koper­ni­ka nad „De revo­lu­tio­ni­bus” opo­wia­dał dr Jerzy Sikor­ski (Olsz­tyn). Ks. dr Tomasz Gar­wo­liń­ski (Uni­wer­sy­tet War­miń­sko-Mazur­ski w Olsz­ty­nie) przed­sta­wił nato­miast publi­ka­cje Koper­ni­ka i przy­bli­żył bada­nia zapi­sków w dru­kach Biblio­te­ki „Hosia­num” w Olsz­ty­nie.

Pod­czas pane­lu dys­ku­syj­ne­go roz­wa­ża­no, czy odkry­cie gro­bu Miko­ła­ja Koper­ni­ka to fakt medial­ny, czy fakt nauko­wy. Oce­ny tego wyda­rze­nia pod­jął się prof. dr hab. Michał Kokow­ski (Insty­tut Histo­rii Nauki PAN w War­sza­wie).

Nie zabra­kło też lżej­szej tema­ty­ki. Dr hab. Marek Radoch (Uni­wer­sy­tet War­miń­sko-Mazur­ski w Olsz­ty­nie) mówił o potra­wach z cza­sów Koper­ni­ka w opar­ciu o kró­le­wiec­ką książ­kę kuchar­ską.

Uczest­ni­cy kon­gre­su mie­li szan­sę lepiej poznać miej­sca zwią­za­ne z życiem i dzia­łal­no­ścią Koper­ni­ka na War­mii. Obra­dy odby­wa­ły się w miej­scach na Szla­ku Koper­ni­kow­skim: w Muzeum War­mii i Mazur na zam­ku w Olsz­ty­nie i na zam­ku w Lidz­bar­ku War­miń­skim. Odwie­dzi­li tak­że From­bork, któ­ry przez wile lat był domem Koper­ni­ka i stał się też miej­scem jego spo­czyn­ku.

Kultura Kopernika

Ale kon­gres to nie tyl­ko olsz­tyń­skie wystą­pie­nia. Do Kra­ko­wa, gdzie Koper­nik stu­dio­wał (24–26 maja), zapro­szo­no eko­no­mi­stów, filo­zo­fów oraz bada­czy histo­rii tych dys­cy­plin. Toruń­ska część kon­gre­su, gdzie Koper­nik się uro­dził (12–16 wrze­śnia), zgro­ma­dzi­ła histo­ry­ków, kul­tu­ro­znaw­ców, lite­ra­tu­ro­znaw­ców i histo­ry­ków sztu­ki zain­te­re­so­wa­nych miej­scem Miko­ła­ja Koper­ni­ka w sze­ro­ko rozu­mia­nej kul­tu­rze. Tu odby­ła się rów­nież uro­czy­stość zakoń­cze­nia Świa­to­we­go Kon­gre­su Koper­ni­kań­skie­go. Wów­czas wykład „Od Miko­ła­ja Koper­ni­ka po Jame­sa Web­ba. Nowe spoj­rze­nie na świat” wygło­si­ła prof. Ewi­ne van Disho­eck, była prze­wod­ni­czą­ca Mię­dzy­na­ro­do­wej Unii Astro­no­micz­nej.

W 60 sesjach nauko­wych i 15 sesjach ple­nar­nych uczest­ni­czy­ło 190 pre­le­gen­tów w tym 80 z zagra­ni­cy w sumie z 20 państw m.in. USA, Kana­dy Austra­lii, Bra­zy­lii, Włoch i Hisz­pa­nii.