Film otwie­ra dyna­micz­na muzy­ka, towa­rzy­szą­ca szyb­kim uję­ciom miejsc zwią­za­nych z życiem i pra­cą Miko­ła­ja Koper­ni­ka. Naj­pierw olsz­tyń­ski zamek z lotu pta­ka. Widać śre­dnio­wiecz­ną budow­lę z czer­wo­nej cegły, potem widocz­na jest bra­ma głów­na. Obraz zmie­nia się na wnę­trza Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku. Kame­ra poka­zu­je błę­kit­ny sufit z gwiaz­do­zbio­rem uka­zu­ją­cym mitycz­ne zwie­rzę­ta, następ­nie księ­gę „De revo­lu­tio­ni­bus” i por­tret Koper­ni­ka przed­sta­wia­ją­cy astro­no­ma w rene­san­so­wym stro­ju. Na czar­nym tle poja­wia się bia­ły napis: „War­mia cza­sów Koper­ni­ka”.

Muzy­ka łagod­nie­je. Kame­ra uka­zu­je War­mię z lotu pta­ka – gęste lasy, pola i wiej­skie zabu­do­wa­nia. Kolej­ne uję­cie przed­sta­wia kościół z wyso­ką, czer­wo­ną wie­żą.

Lek­tor: „War­mia. Malow­ni­cza kra­ina, gdzie histo­ria spla­ta się z natu­rą. W XVI wie­ku, za cza­sów Miko­ła­ja Koper­ni­ka, była świad­kiem zawi­ro­wań poli­tycz­nych i kul­tu­ro­wych prze­mian. Jej nazwa pocho­dzi od pogań­skie­go ple­mie­nia War­mów, zamiesz­ku­ją­ce­go oko­li­ce Bra­nie­wa i From­bor­ka. Były to jed­ne z pierw­szych schry­stia­ni­zo­wa­nych obsza­rów die­ce­zji war­miń­skiej, usta­no­wio­nej w 1243 roku przez papie­ża Inno­cen­te­go IV.”

Krzysz­tof Wró­blew­ski, histo­ryk z Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku, sie­dzi na rene­san­so­wym krze­śle. Za nim widocz­na jest pra­cow­nia z brą­zo­wą skrzy­nią, narzę­dzia­mi astro­no­micz­ny­mi i pożół­kły­mi księ­ga­mi. Mówi: „War­mia – już sama nazwa nawią­zu­je do daw­ne­go ple­mie­nia pru­skie­go. Musi­my wspo­mnieć o Pru­sach, któ­rzy żyli w cza­sach Koper­ni­ka. To nazwa sta­ro­pru­ska, nale­żą­ca do gru­py języ­ków bał­tyc­kich. Współ­cze­śnie naj­bli­żej języ­ko­wo do Pru­sów są Litwi­ni i Łoty­sze. Byli pier­wot­ny­mi gospo­da­rza­mi tych ziem, a ich nazwa zosta­ła prze­ję­ta. War­to pamię­tać, że kapi­tu­ła war­miń­ska była czymś innym niż War­mia­cy i War­mo­wie…”

Na ekra­nie poja­wia­ją się sta­re mapy War­mii z wyraź­nie zazna­czo­ną gra­ni­cą. Następ­nie kame­ra uka­zu­je From­bork na tle Zale­wu Wiśla­ne­go. Na pierw­szym pla­nie roz­cią­ga się war­miń­ska zie­leń.

Lek­tor: „War­mia, zwa­na biskup­stwem lub domi­nium war­miń­skim, przy­po­mi­na­ła kształ­tem nie­re­gu­lar­ny tra­pez. Opie­ra­ła się węż­szą pod­sta­wą o Zalew Wiśla­ny i roz­sze­rza­ła w kie­run­ku połu­dnio­wo-wschod­nim, obej­mu­jąc Reszel, Bisku­piec oraz Jezio­ro Łań­skie. Zaj­mo­wa­ła powierzch­nię nie­mal 4250 km², co sta­no­wi­ło tyl­ko jed­ną trze­cią całej die­ce­zji war­miń­skiej.”

Piotr Żuchow­ski, histo­ryk i dyrek­tor Muzeum War­mii i Mazur, stoi na tle cegla­nej ścia­ny z rzeź­bą Ukła­du Sło­necz­ne­go. Mówi: „War­mia za cza­sów Miko­ła­ja Koper­ni­ka była czę­ścią Kró­le­stwa Pol­skie­go, tak samo jak Mazow­sze, Mało­pol­ska czy Wiel­ko­pol­ska. Po dru­gim poko­ju toruń­skim w 1466 roku sta­ła się inte­gral­ną czę­ścią Koro­ny Pol­skiej. To istot­ne w kon­tek­ście życia Koper­ni­ka. Jego ojciec, Miko­łaj, jako kupiec finan­so­wał woj­nę trzy­na­sto­let­nią, co wpły­nę­ło na losy całej rodzi­ny. Koper­nik żył i pra­co­wał na zie­mi zarzą­dza­nej przez pol­skie­go kró­la.”

Lek­tor: „War­mia jako księ­stwo bisku­pie była podzie­lo­na na 10 okrę­gów admi­ni­stra­cyj­nych zwa­nych komor­nic­twa­mi. Sie­dem pod­le­ga­ło bisku­po­wi, a trzy – from­bor­skie, pie­nię­żeń­skie i olsz­tyń­skie – kapi­tu­le kate­dral­nej we From­bor­ku.”

Kame­ra uka­zu­je From­bork z lotu pta­ka, następ­nie olsz­tyń­ski zamek. W tle widać zabu­do­wa­nia Olsz­ty­na, ratusz i kościel­ne wie­że.

Ponow­nie Krzysz­tof Wró­blew­ski: „War­mia, domi­nium war­miń­skie, biskup­stwo war­miń­skie – mia­ła spe­cy­ficz­ny podział, w któ­rym część pod­le­ga­ła kapi­tu­le, a część bisku­po­wi war­miń­skie­mu.”

Kame­ra ponow­nie uka­zu­je oko­li­ce From­bor­ka z góry. Wzgó­rze Kate­dral­ne z zabu­do­wa­nia­mi z czer­wo­nej cegły kon­tra­stu­je z Zale­wem Wiśla­nym w odda­li. Kolej­ne uję­cie poka­zu­je From­bork w sze­ro­kim pla­nie.

Lek­tor: „Na począt­ku XVI wie­ku na War­mii było 12 miast. Z wyjąt­kiem han­ze­atyc­kie­go Bra­nie­wa nie odgry­wa­ły one więk­szej roli poli­tycz­nej ani gospo­dar­czej. Wszyst­kie pła­ci­ły czyn­sze wła­dzy zwierzch­niej, a wybór władz miej­skich wyma­gał zgo­dy bisku­pa lub kapi­tu­ły.”

Ponow­nie Piotr Żuchow­ski: „Kapi­tu­ła była cia­łem zbio­ro­wym. Kano­ni­cy zarzą­dza­li jak mała admi­ni­stra­cja feu­dal­na. Głów­nym źró­dłem docho­du kapi­tu­ły i bisku­pa były fol­war­ki i zie­mia. Pro­ces osa­dza­nia chło­pów był klu­czo­wy – tak­że Koper­nik brał w nim udział. War­mia w cza­sach Koper­ni­ka była admi­ni­stro­wa­na w spo­sób feu­dal­ny, a on sam, jako czło­nek kapi­tu­ły, peł­nił funk­cje admi­ni­stra­cyj­ne z nie­zwy­kłą sta­ran­no­ścią.”

Spo­koj­na muzy­ka. Na ekra­nie poja­wia się olsz­tyń­ski zamek z czer­wo­nej cegły, oto­czo­ny zie­le­nią.

Lek­tor: „Dziś War­mia to kra­ina boga­tej kul­tu­ry i nie­po­wta­rzal­nych kra­jo­bra­zów – od malow­ni­czych jezior i lasów po śre­dnio­wiecz­ne zam­ki. Każ­dy jej zaką­tek skry­wa fascy­nu­ją­cą histo­rię.”

Na czar­nym tle poja­wia się logo War­miń­sko-Mazur­skie­go Koper­ni­kań­skie­go Insty­tu­tu Kul­tu­ry, a następ­nie logo Urzę­du Mar­szał­kow­skie­go z napi­sem: Sfi­nan­so­wa­no ze środ­ków samo­rzą­du woje­wódz­twa war­miń­sko-mazur­skie­go.