- Nigdzie poza War­mią nie ma tak wie­lu śla­dów pra­cy i osią­gnięć Koper­ni­ka. Tu powsta­ło naj­waż­niej­sze dzie­ło jego życia: „O obro­tach” — mówi ks. dr Jacek Wojt­kow­ski, rek­tor kate­dry i pro­boszcz para­fii archi­ka­te­dral­nej we From­bor­ku oraz dyrek­tor Muzeum Pomni­ka Histo­rii From­bork Zespół Kate­dral­ny.

- Jakie idee przy­świe­ca­ły orga­ni­za­cji obcho­dów Roku Miko­ła­ja Koper­ni­ka w 2023 roku? Skąd moty­wa­cja do zor­ga­ni­zo­wa­nia uro­czy­sto­ści?

- W histo­rii Kościo­ła tra­dy­cja obcho­dów jubi­le­uszy: insty­tu­cji, uro­dzin osób jest głę­bo­ko zako­rze­nio­na. Kie­dy Jan Paweł II ogła­szał Rok Jubi­le­uszo­wy – Rok Świę­ty, u pro­gu trze­cie­go tysiąc­le­cia zwra­cał uwa­gę na wymiar i zna­cze­nie roku jubi­le­uszo­we­go. W Sta­rym Testa­men­cie jubi­le­usz był cza­sem w szcze­gól­ny spo­sób poświę­co­nym Bogu. Według pra­wa Moj­że­szo­we­go, był to tak zwa­ny „rok sza­ba­to­wy”, obo­wią­zy­wa­ły szcze­gó­ło­wo opi­sa­ne zwy­cza­je i był obcho­dzo­ny bar­dzo odświęt­nie. Obcho­dze­nie jubi­le­uszy się­ga zatem do tra­dy­cji biblij­nej i jest głę­bo­ko zako­rze­nio­ne w histo­rii, tra­dy­cji i kul­tu­rze. W 1973 roku 500. rocz­ni­ca uro­dzin Miko­ła­ja Koper­ni­ka była obcho­dzo­na bar­dzo god­nie zarów­no przez ówcze­sne wła­dze pań­stwo­we, jak i Kościół kato­lic­ki. Kon­fe­ren­cja Epi­sko­pa­tu Pol­ski powo­ła­ła ogól­no­kra­jo­wy komi­tet obcho­dów roku jubi­le­uszo­we­go. W obcho­dy oso­bi­ście zaan­ga­żo­wa­li się pry­mas Pol­ski kar­dy­nał Ste­fan Wyszyń­ski i kar­dy­nał Karol Woj­ty­ła. War­miń­ska Kapi­tu­ła Kate­dral­na, któ­rej człon­kiem był Miko­łaj Koper­nik, ufun­do­wa­ła pomnik, któ­ry sta­nął w kate­drze.

Wspo­mi­na­jąc tam­te wyda­rze­nia, jak naj­bar­dziej uza­sad­nio­ne było, aby rów­nie god­nie uczcić 550. rocz­ni­cę uro­dzin Miko­ła­ja Koper­ni­ka. Zale­ża­ło nam, by nie tyl­ko wspo­mi­nać postać Miko­ła­ja Koper­ni­ka, ale też by poka­zać jego związ­ki z regio­nem, z tą zie­mią. Miko­ła­ja Koper­ni­ka jest naj­bar­dziej koja­rzy­my Toru­niem. Jed­nak ponad 40 lat życia spę­dził na War­mii. Szcze­gól­ną rolę w jego histo­rii życia odgry­wa From­bork, gdzie przez lata miesz­kał i pra­co­wał, gdzie zmarł i gdzie został pocho­wa­ny. To wła­śnie Archi­die­ce­zja War­miń­ska i War­miń­ska Kapi­tu­ła Kate­dral­na prze­cho­wu­je naj­wię­cej auten­tycz­nych pamią­tek po wiel­kim astro­no­mie.

- War­mia to więc miej­sce szcze­gól­ne dla Koper­ni­ka.

- W Olsz­ty­nie na Zam­ku Kapi­tu­ły War­miń­skiej mamy tabli­cę astro­no­micz­ną, na któ­rej Koper­nik zazna­czał swo­je obser­wa­cje. W Archi­wum Archi­die­ce­zji War­miń­skiej prze­cho­wu­je­my naj­więk­szą licz­bę jego ręko­pi­sów. W Biblio­te­ce Semi­na­rium Duchow­ne­go w Olsz­ty­nie są księ­gi z odręcz­ny­mi zapi­ska­mi Koper­ni­ka na mar­gi­na­liach. Miko­łaj Koper­nik anga­żo­wał się też m.in. w spra­wy admi­ni­stra­cyj­ne, obsa­dza­nie pustych łanów po woj­nach krzy­żac­kich. Był admi­ni­stra­to­rem dóbr kapi­tul­nych w komor­nic­twach olsz­tyń­skim i pie­nię­żeń­skim. Powie­rza­no mu kil­ka­krot­nie urząd kanc­le­rza kapi­tu­ły oraz wie­le innych funk­cji zwią­za­nych zarzą­dem gospo­dar­czym. Nigdzie poza War­mią nie ma tak wie­lu śla­dów jego pra­cy i osią­gnięć. Tu powsta­ło naj­waż­niej­sze dzie­ło jego życia: „O obro­tach”.

Jubi­le­usz stał oka­zją do zwró­ce­nia uwa­gi na ści­sły jego zwią­zek Kościo­łem kato­lic­kim. Wycho­wa­nie i wykształ­ce­nie zawdzię­czał reli­gij­nej rodzi­nie i mece­na­to­wi wuja bpa Łuka­sza Wat­zen­ro­de, bisku­pa war­miń­skie­go, któ­ry finan­so­wał stu­dia, a następ­nie uczy­nił go człon­kiem War­miń­skiej Kapi­tu­ły Kate­dral­nej. Uczest­ni­czył w zarzą­dzie dobra­mi kapi­tu­ły, a tak­że admi­ni­stro­wał die­ce­zją war­miń­ską w cza­sie waka­tu sto­li­cy bisku­piej we From­bor­ku.

W Roku Koper­ni­kow­skim mie­li­śmy też oka­zję by poka­zać, czym była wte­dy War­mia. Nie jakimś kra­ikiem na pół­no­cy, ale miej­scem gdzie żyli i pra­co­wa­li ludzie wykształ­ce­ni, kapła­ni, leka­rze, myśli­cie­le, m.in. bp Jan Dan­ty­szek, kar­dy­nał Sta­ni­sław Hozjusz, bp Mar­cin Kro­mer.

- Jak ksiądz pod­su­mu­je prze­bieg obcho­dów roku koper­ni­kow­skie­go zor­ga­ni­zo­wa­nych przez Kościół Kato­lic­ki?

- Orga­ni­za­cja obcho­dów była oka­zją do pogłę­bia­nia wie­dzy Koper­ni­ku. Szu­ka­li­śmy wyda­rzeń z życia Koper­ni­ka, jakie dzia­ły się w stycz­niu – zna­my czas obro­ny Olsz­ty­na, ale jed­no­cze­śnie roz­po­zna­li­śmy inne waż­ne wyda­rze­nie i datę z życia Koper­ni­ka, a mia­no­wi­cie 30 stycz­nia 1523 roku — dokład­nie 500 lat temu Koper­nik został wybra­ny przez kapi­tu­łę war­miń­ską na admi­ni­stra­to­ra die­ce­zji „sede vacan­te”. Od stycz­nia do czerw­ca 1523 roku, do cza­su przy­by­cia nowe­go bisku­pa, Miko­łaj Koper­nik był admi­ni­stra­to­rem die­ce­zji war­miń­skiej i prak­tycz­nie wypeł­niał obo­wiąz­ki bisku­pa. Jest to coś wyjąt­ko­we­go, coś inne­go niż na przy­kład sta­no­wi­sko admi­ni­stra­to­ra dóbr kapi­tu­ły, któ­re pia­sto­wał w latach 1516–1521. 

Obcho­dy roku Miko­ła­ja Koper­ni­ka roz­po­czę­li­śmy 21 stycz­nia. Data ta zwią­za­na jest z obro­ną zam­ku kapi­tul­ne­go przed krzy­ża­ka­mi, któ­rą dowo­dził Koper­nik. Odby­ła się rekon­struk­cja bitwy oraz otwar­cie oko­licz­no­ścio­wej wysta­wy w Muzeum Archi­die­ce­zji War­miń­skiej w Olsz­ty­nie.

We From­bor­ku w kwiet­niu odbył się zjazd księ­ży pro­fe­so­rów i wykła­dow­ców histo­rii Kościo­ła z całej Pol­ski na temat Koper­ni­ka i jego cza­sów. Dys­ku­to­wa­no o Koper­ni­ku jako czło­wie­ku Kościo­ła, na przy­kła­dzie któ­re­go w spo­sób szcze­gól­ny widać, że duch ludz­ki wzno­si się na dwóch skrzy­dłach – wia­ry i nauki.

Punk­tem kul­mi­na­cyj­nym obcho­dów we From­bor­ku były wyda­rze­nia zwią­za­ne z upa­mięt­nie­niem śmier­ci Koper­ni­ka – 20 i 21 maja. Tak czy­ni­my od lat, w tym roku to tak­że okrą­gła 480. rocz­ni­ca. Na te uro­czy­sto­ści zapro­szo­ne zosta­ły do From­bor­ka naj­wyż­sze wła­dze pań­stwo­we. W bazy­li­ce archi­ka­te­dral­nej zosta­ła odpra­wio­na uro­czy­sta msza świę­ta, a po niej na gro­bie zło­żo­no kwia­ty. Na dzie­dziń­cu Wzgó­rza Kate­dral­ne­go i w Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka udo­stęp­nio­no pre­zen­ta­cje i wysta­wy m.in. medal z oka­zji 550. rocz­ni­cy uro­dzin uczo­ne­go oraz kolek­cjo­ner­ska mone­ta i bank­not, wyda­ne przez NBP.

- To dopie­ro poło­wa roku…

- W czerw­cu na War­mii w Lidz­bar­ku i we From­bor­ku odby­ła się sesja ple­nar­na Kon­fe­ren­cji Epi­sko­pa­tu Pol­ski. 13 czerw­ca księ­ża bisku­pi odpra­wi­li msze świę­te w kate­drze we From­bor­ku.

W dru­giej poło­wie sierp­nia odbył się Festi­wal Nauki i Sztu­ki „Coper­ni­cus Open”. Była to już IV edy­cja inter­dy­scy­pli­nar­nych dni, w cza­sie któ­rych uczest­ni­cy mogą uczest­ni­czyć w aktyw­no­ściach edu­ka­cyj­nych, arty­stycz­nych. Nawią­zu­je­my do patro­na tych dni – Koper­ni­ka – czło­wie­ka rene­san­su, któ­ry prze­cież podej­mo­wał bar­dzo licz­ne aktyw­no­ści. Był to też czas, by poprzez wysta­wy arty­stów: mala­rzy, gra­fi­ków, foto­gra­fów, a tak­że poprzez muzy­kę, opo­wie­dzieć o naj­słyn­niej­szym miesz­kań­cu War­mii.

Pamiąt­ką Roku Jubi­le­uszo­we­go 550 rocz­ni­cy uro­dzin i 480 rocz­ni­cy śmier­ci pozo­sta­ną z pew­no­ścią walo­ry fila­te­li­stycz­ne. Do obie­gu tra­fił zna­czek z podo­bi­zną wybit­ne­go astro­no­ma i kano­ni­ka, spo­rzą­dzo­ny na pod­sta­wie por­tre­tu znaj­du­ją­ce­go się w epi­ta­fium w bazy­li­ce kate­dral­nej we From­bor­ku, ufun­do­wa­ne­go przez kapi­tu­łę w 1753 roku. Pocz­ta Pol­ska i Pocz­ta Waty­kań­ska zapre­zen­to­wa­ły rów­nież wspól­ny zna­czek z Miko­ła­jem Koper­ni­kiem, któ­re­go zna­my z obra­zu Jana Matej­ki.

W orga­ni­za­cję wyda­rzeń zwią­za­nych z Rokiem Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku zaan­ga­żo­wa­na była przede wszyst­kim Archi­die­ce­zja War­miń­ska, War­miń­ska Kapi­tu­ła Kate­dral­na, Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku, któ­re jest insty­tu­cją samo­rzą­do­wą oraz Muzeum Pomni­ka Histo­rii „From­bork — zespół kate­dral­ny” – insty­tu­cja kościel­na.