Por­tret Miko­ła­ja Koper­ni­ka w deko­ra­cyj­nej bor­diu­rze. Ten kla­sycz­ny wize­ru­nek Miko­ła­ja Koper­ni­ka to jeden z naj­star­szych i naj­bar­dziej roz­po­zna­wal­nych por­tre­tów astro­no­ma, uję­ty w sty­li­zo­wa­ną, boga­to zdo­bio­ną ramę. Kom­po­zy­cja wpi­su­je owal z przed­sta­wie­niem popier­sia uczo­ne­go w pro­sto­kąt­ną ramę ozdo­bio­ną orna­men­tem roślin­no-oku­cio­wym, typo­wym dla sztu­ki prze­ło­mu XVI i XVII wie­ku.

W oto­ku owa­lu znaj­du­je się inskryp­cja: NICOLAUS COPERNICUS Tor­na­eus Borus­sus, Mathe­mat. Nat. Ao. 1453. Ob. 1543 – infor­mu­ją­ca o miej­scu pocho­dze­nia (Toruń, Pru­sy Kró­lew­skie), pro­fe­sji (mate­ma­tyk, przy­rod­nik) oraz datach życia Koper­ni­ka.

U dołu por­tre­tu umiesz­czo­no łaciń­ski dys­tych: Nox docet insta­bi­les Coper­ni­cus aethe­ris orbes, / Sed ter­rae insta­bi­les argu­it ille vices. Czy­li: „Noc uczy o zmien­nych krę­gach ete­ru – Koper­nik, / lecz on sam dowo­dzi zmien­no­ści obro­tów Zie­mi.”

Sam uczo­ny uka­za­ny jest en tro­is quarts, zwró­co­ny deli­kat­nie w pra­wo. W pra­wej dło­ni trzy­ma pęk kon­wa­lii – rośli­ny, któ­ra w iko­no­gra­fii czę­sto sym­bo­li­zu­je czy­stość, wie­dzę i skrom­ność. Koper­nik ma wyra­zi­ste rysy twa­rzy: ostre kości policz­ko­we, wyraź­nie zary­so­wa­ną dol­ną war­gę i buj­ne, falu­ją­ce wło­sy. Ubra­ny jest w dwu­war­stwo­wy strój uczo­ne­go: pro­stą sza­tę spodnią oraz futrza­ną pele­ry­nę bez ręka­wów, z sze­ro­kim koł­nie­rzem.

W tle, nad lewym ramie­niem posta­ci, wid­nie­je mono­gram z nało­żo­nych liter „B” i „R” – praw­do­po­dob­nie ini­cja­ły rytow­ni­ka lub wydaw­cy.

Por­tret pocho­dzi z dzie­ła Jeana-Jacqu­esa Bois­sar­da Ico­nes viro­rum illu­strium doctri­na & eru­di­tio­ne pra­estan­tium… wyda­ne­go w 1597 roku, a następ­nie powtó­rzo­ne­go w dwóch edy­cjach Biblio­the­ca chal­co­gra­phi­ca (1650 i 1669). W zbio­rach Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku znaj­du­je się kil­ka póź­niej­szych odbi­tek wyko­na­nych z tej samej ory­gi­nal­nej mie­dzia­nej matry­cy, co spra­wia, że są one bez­po­śred­ni­mi spad­ko­bier­ca­mi jed­ne­go z pierw­szych gra­ficz­nych wize­run­ków Koper­ni­ka w histo­rii.

Frank­furt nad Menem
Papier, mie­dzio­ryt
Wys. 13,9 cm, szer. 10,8 cm