Jaroty to zarówno duże osiedle Olsztyna, jak i wieś w gminie Stawiguda z historią sięgającą czasów Mikołaja Kopernika. Na tym terenie nowoczesna zabudowa łączy się z terenami zielonymi i śladami dawnej wsi.
Jaroty to przestrzeń o dwóch duszach – to zarówno potężne, tętniące życiem osiedle Olsztyna, jak i odrębna wieś w gminie Stawiguda, zachowująca ducha dawnych czasów. Leżą tuż przy granicy miasta, w otoczeniu lasów i pól, oferując idealne miejsce między miejskim szumem a naturą.
Początek i rozwój Jarot
Jaroty swoje początki zawdzięczają kapitule warmińskiej – 25 marca 1342 roku, gdy Prus Jomen otrzymał przywilej lokacyjny na 40 włók na prawie chełmińskim, zakładając wieś Jomendorf. Olsztyn został założony dopiero 11 lat później, w 1353 roku, co pokazuje, że Jaroty były starszą miejscowością na tym terenie. Nazwa Jaroty przekształcała się przez stulecia, by ostatecznie zyskać formę znaną dziś lokalnym mieszkańcom.
Wojny polsko-krzyżackie wielokrotnie pustoszyły osadę, co skutkowało koniecznością ponownego zasiedlania. W odbudowę i reorganizację wsi zaangażowany był również Mikołaj Kopernik, który jako administrator dóbr kapituły wspierał jej rozwój. W jednym z zapisów lokacyjnych z 6 maja 1521 roku zanotował, że:
Jakub, przeniósłszy się z Likus, za zezwoleniem, objął 2 łany opuszczone na skutek ścięcia Piotra w Olsztynku za knowanie zdrady i z łanami nie otrzymał nic prócz zasiewu żyta.
W XIX wieku Jaroty były zdominowane przez katolicką, polskojęzyczną ludność – w 1861 roku liczyły około 414–447 mieszkańców.
Od wiejskiej osady do dzielnicy Olsztyna
W drugiej połowie XX wieku Jaroty zmieniały swoje oblicze. Lata 1970–1987 przyniosły włączenie części wsi do Olsztyna – na tym terenie powstało największe osiedle mieszkaniowe miasta. Zamieszkuje je obecnie ponad 29 000 osób. Część Jarot pozostała jednak w granicach gminy Stawiguda – to wieś licząca ok. 3 000 mieszkańców.
W latach 70. na obszarze wiejskich Jarot zaczęły powstawać wielkopłytowe bloki. Osiedle zarządzane przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Jaroty” szybko się rozrosło. Z czasem dołączyły kolejne części miasta – Nagórki i Pieczewo. Jaroty stały się symbolem urbanizacji Warmii – swoistym „drugim Olsztynem”.
Na obrzeżach miejskich Jarot wyrosła Kolonia Jaroty – osiedle domów jednorodzinnych i szeregowych. To spokojna alternatywa dla blokowisk, która wciąż dynamicznie się rozwija.
Kapliczki, wiara i życie codzienne
Mimo urbanizacji Jaroty zachowały ślady swojej duchowej przeszłości. Na ich terenie znajduje się neogotycka kaplica z czerwonej cegły, datowana na koniec XIX wieku, oraz kapliczka z 1893 roku, malowniczo usytuowana na skarpie. Te miejsca pamięci i modlitwy wpisują się w krajobraz Warmii, gdzie religia od wieków współistnieje z codziennością.
Nowoczesna wieś. Aktywność społeczna i rozwój
Wiejska część Jarot nie pozostała w tyle. Sołectwo, obejmujące 173 ha, liczy około 2,5 tysiąca mieszkańców. Wspólnota aktywnie działa – organizuje wydarzenia, dba o infrastrukturę i integruje mieszkańców.
Nowoczesne Jaroty oferują mieszkańcom wszystko, czego potrzeba do wygodnego życia – szkoły, przedszkola, sklepy, dostęp do komunikacji miejskiej i bliskość terenów zielonych. Osiedle korzysta z licznych linii autobusowych, a wiejska część rozwija się dzięki inwestycjom gminy w drogi, oświetlenie i media.
* Autograf Kopernika „Lokacje łanów opuszczonych” prezentujemy dzięki uprzejmości Pracowni Wydawniczej ElSet. Tłumaczenia z łaciny pochodzą z opracowań dr. Jerzego Sikorskiego oraz Mariana Biskupa.
GALERIA | Jaroty
