Kieźliny – wieś, która nie chce być tylko sypialnią Olsztyna: tu historia, Kopernik i tradycja mieszają się z nowoczesnym życiem podmiejskim.
Kieźliny to niewielka wieś położona na północnych obrzeżach Olsztyna, w gminie Dywity, w powiecie olsztyńskim. Choć administracyjnie nie przynależy do miasta, stanowi jego naturalne przedłużenie i coraz częściej traktowana jest jako jedna z sypialni Olsztyna. A jednocześnie wciąż zachowuje swój charakter – wiejski, kameralny, oparty na tradycji i lokalnej wspólnocie.
Krótka historia Kieźlin
Historia Kieźlin sięga średniowiecza. Wieś została założona w 1348 roku przez kapitułę warmińską – była to typowa osada lokowana na prawie chełmińskim, jak wiele innych na terenie historycznej Warmii. Jej rozwój był ściśle związany z pobliskim Olsztynem, chociaż przez wieki pozostawała odrębną jednostką – z własną tożsamością, rolą społeczną i religijną.
W dokumentach historycznych wieś zapisywana była jako Kyeselyn, Kieselin, a z czasem utrwaliła się współczesna forma – Kieźliny. Od początku zamieszkiwana była głównie przez ludność polskojęzyczną i katolicką, co miało ogromne znaczenie w okresie germanizacji i kulturkampfu w Prusach. Wieś długo opierała się procesom wynarodowienia – od przełomu stuleci funkcjonowała tu biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych, która służyła jako narzędzie edukacji i obrony polskości.
Mikołaj Kopernik a Kieźliny
W czasach zarządzania dobrami kapituły warmińskiej (1516–1521) Mikołaj Kopernik odwiedzał tereny Warmii, w tym Kieźliny, które były jedną z ponad czterdziestu wsi, gdzie lokował osadników na opuszczonych łanach po wojnach. W jego zapiskach pod data 31 maja 1519 roku czytamy:
„Alex objął 2 łany opuszczone przez sołtysa w Wadągu, bez wolnizny; poręczyli zań: tenże sołtys Jakub Walgast, Michał Han i Matz z tejże wsi, na 6 lat, że nie zbiegnie”.
Plebiscyt 1920
W czasie plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 roku mieszkańcy w przeważającej większości opowiedzieli się za pozostaniem w Niemczech – podobnie jak w wielu innych miejscowościach regionu, co wynikało w dużej mierze z propagandy, nacisków i braku realnego wsparcia strony polskiej. Mimo to, w okresie międzywojennym aktywna była tu polska działalność narodowa i społeczna.
Kościół św. Rozalii
Centrum duchowym i symbolicznym Kieźlin jest kościół pw. św. Rozalii. Parafia została utworzona w 1981 roku, choć kaplica powstała w 1906 jako wotum po przejściu epidemii. To jedna z nielicznych parafii w Polsce nosząca wezwanie św. Rozalii – patronki chroniącej przed zarazą. Wnętrze świątyni, choć skromne, cechuje się prostotą i ciepłem – a sam kościół, wraz z plebanią i otaczającą zielenią, stanowi ważne centrum życia religijnego i społecznego mieszkańców.
Kościół św. Rozalii w Kieźlinach jest prowadzony przez Zgromadzenie Męki Jezusa Chrystusa, znane jako pasjoniści. Od 2001 roku parafia znajduje się pod ich duchową opieką.
Ludzie Kieźlin
Robert Listwan (ur. 1974) – urodzony w Olsztynie malarz, ilustrator i grafik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, gdzie kształcił się pod kierunkiem Henryka Cześnika i Tomasza Bogusławskiego. Po studiach aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym, prezentując swoje prace na licznych wystawach indywidualnych i zbiorowych w Polsce oraz za granicą, m.in. w Norwegii, Szwecji, Francji, Hiszpanii, Danii i na Litwie.
Twórczość Listwana została wielokrotnie nagrodzona – otrzymał m.in. krajowe stypendium w 1993 r., stypendium artystyczne w Côtes d’Armor we Francji w 1994 r., wyróżnienie za plakat „Computer” w Poster Museum w Wilanowie oraz nagrodę za animację „Manuscript” na II Olsztyńskim Biennale Sztuki. W 2010 r. uhonorowano go laurem „Najlepszy z Najlepszych” za promocję regionu Warmii i Mazur.
Obecnie mieszka i tworzy w Kieźlinach, gdzie kontynuuje działalność artystyczną, łącząc lokalny kontekst z międzynarodowym doświadczeniem.
Jakub Jagałła (1863–1934) – syn Jakuba i Józefy z Palmowskich, urodzony w Kieźlinach, generalny przełożony Zgromadzenia Księży Zmartwychwstańców. Ukończył gimnazjum w Lubawie, studiował we Lwowie, a święcenia kapłańskie przyjął w Rzymie w 1892 r. Kilkakrotnie odwiedzał Warmię, współpracował z Gazetą Olsztyńską i wspierał materialnie młodzież warmińską. Aktywnie angażował się w przygotowania do plebiscytu na Warmii w 1920 r., zbierając fundusze wśród Polonii amerykańskiej.
Paweł Sowa (1897–1984) – publicysta, pedagog i działacz oświatowy oraz narodowy, uczestnik plebiscytu z 1920 r. Współorganizator Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. W 1926 r., z powodu sytuacji politycznej, został zmuszony do opuszczenia Warmii, która wówczas znajdowała się w granicach Niemiec.
Kieźliny dziś
Współczesne Kieźliny to miejsce dynamicznych zmian. Bliskość Olsztyna, nowa zabudowa jednorodzinna, szybki dojazd do miasta sprawiają, że wieś zmienia swój charakter – z rolniczej osady staje się podmiejską dzielnicą. Mimo to zachowuje wiele ze swojego uroku: pagórkowaty teren, bliskość lasów, a także żywą pamięć o przeszłości.
Wieś posiada nowoczesną infrastrukturę – sieć wodociągową, kanalizacyjną, dostęp do transportu publicznego i rozwiniętą sieć dróg. Funkcjonuje tu aktywna wspólnota lokalna, realizowane są projekty społeczne i kulturalne. W okolicy znajdują się także interesujące elementy krajobrazu przyrodniczego – jak choćby głazy narzutowe wpisane do rejestru przyrody czy trasy spacerowe i rowerowe łączące Kieźliny z Olsztynem oraz innymi miejscowościami gminy Dywity.
* Autograf Kopernika „Lokacje łanów opuszczonych” prezentujemy dzięki uprzejmości Pracowni Wydawniczej ElSet. Tłumaczenia z łaciny pochodzą z opracowań dr. Jerzego Sikorskiego oraz Mariana Biskupa.
GALERIA | Kieźliny
