Klebark Mały kryje historię Warmii w kilku ulicach. Od średniowiecznych lokacji i wizyt Kopernika po współczesną sypialnię Olsztyna – wieś wciąż zachowuje swój kameralny charakter.

Wśród łagodnych pagórków i spokojnych jezior Warmii, zaledwie kilka kilometrów od Olsztyna, leży wieś Klebark Mały – niepozorna na mapie, ale pełna cichego uroku i głęboko zakorzenionej historii. To miejsce, w którym przenikają się dzieje regionu, naturalne piękno i codzienne życie mieszkańców. W cieniu bardziej znanego Klebarka Wielkiego, Mały Klebark od wieków trwa jako osobna osada, zachowując swój wyjątkowy charakter.

Wczesne dzieje

Historia Klebarka Małego sięga XIV wieku, kiedy to osada istniała już jako część wspólnej miejscowości o nazwie Cleberg. Dokładnie 27 maja 1357 roku kapituła warmińska wystawiła akt lokacyjny dla tej osady. W okresie krzyżackim Klebark Mały i Klebark Wielki tworzyły jedną osadę. W 1455 roku, podczas wojny trzynastoletniej, wieś została doszczętnie zniszczona, a mieszkańcy uciekli, pozostawiając ruiny. W XVI wieku, dzięki decyzji biskupa warmińskiego Marcina Kromera, rozpoczęto ponowną kolonizację tych terenów. Z odbudową związana była również działalność Mikołaja Kopernika, który jako administrator dóbr kapituły warmińskiej wspierał organizację osadnictwa.

Słynny astronom odwiedził Klebark Mały dwukrotnie w 1517 roku.

4 czerwca zanotował:

„Piotr, pasterz w Tomaszkowie, objął 2 łany opuszczone na skutek zbiegostwa  Hansa. Otrzymał 2 krowy, 5 wieprzów, 1 konia. Przez obecne  lato zadowoli się jedynie  łąkami, podczas gdy zostanie przy dzierżawcach, a czynsz zapłaci po raz pierwszy w roku 1519. Poręczyli zań: sołtys tameczny Salomon i Matz na lat 6. Działo się we czwartek po Zielonych Świętach”

29 czerwca zapisał:

„Salomon, który ma 1½ łana, objął jeszcze 1 łan, który odstąpił mu Jakub Cusche, za moim zezwoleniem, jako zbędny i zanadto go obciążający, zatrzymując sobie 2 łany. Działo się w dniu św. Piotra i Pawła.”

Pod koniec XVI wieku doszło do podziału wsi na Klebark Wielki i Klebark Mały. Stało się tak za sprawą przywileju kapituły z 4 września 1587 roku.

W 1587 roku w Klebarku Małym mieszkało zaledwie pięciu chłopów i karczmarz, a w 1772 roku – w czasie I rozbioru Polski – był tu tylko jeden dom. Wieś powoli odbudowywała się przez XIX wiek, choć nie stała się dużą osadą. Wciąż jednak utrzymywała swój polski, katolicki charakter – mimo polityki germanizacyjnej Prus. W XIX i XX wieku działały tu lokalne stowarzyszenia i inicjatywy, a mieszkańcy angażowali się w działania propolskie. W 1861 roku Klebark Mały zamieszkiwało 48 osób. Po II wojnie światowej wieś znalazła się w granicach Polski i zaczęła się odbudowywać, głównie jako niewielka rolnicza osada.

Klebark współcześnie

Współczesny Klebark Mały to przede wszystkim spokojna osada, położona na granicy administracyjnej Olsztyna, licząca nieco ponad 300 mieszkańców. Przynależy do gminy Purda w powiecie olsztyńskim. Jego położenie sprawia, że staje się atrakcyjnym miejscem do życia dla osób ceniących ciszę, bliskość natury i jednocześnie dobrą komunikację z miastem.

Tereny wokół Klebarka są wyjątkowo malownicze – to wzgórza, lasy i bliskość jezior. We wsi znajduje się kilka gospodarstw agroturystycznych i domów jednorodzinnych, które korzystają z potencjału turystycznego regionu. Choć nie ma tu wielu zabytków, sama zabudowa wiejska ma wartość krajobrazową – typowe warmińskie domy z czerwonej cegły i stodoły tworzą spójną, sielską panoramę.

W ostatnich latach Klebark Mały zmienia się pod wpływem Olsztyna. Obok tradycyjnych gospodarstw pojawiły się nowe domy jednorodzinne, często zamieszkiwane przez osoby pracujące w mieście, które wybrały życie bliżej natury. Wieś zaczyna pełnić funkcję sypialni Olsztyna – coraz częściej postrzegana jest jako komfortowa alternatywa dla miejskiego zgiełku, oferując jednocześnie szybki dojazd do centrum stolicy regionu.

Konteksty i ciekawostki

Warto pamiętać, że przez wieki Klebark Mały był ściśle związany z Klebarkiem Wielkim – nie tylko historycznie, ale i społecznie. Parafia, szkoła, cmentarz – wiele funkcji skupiało się właśnie w większej miejscowości. Do dziś mieszkańcy obu wsi tworzą wspólną wspólnotę lokalną, choć każda zachowała swoją tożsamość.

Klebark Mały nie przyciąga tłumów, ale ma w sobie coś magnetycznego – to miejsce, które daje wytchnienie, kontakt z przyrodą i poczucie zakorzenienia w historii Warmii. Dla turystów to świetna baza wypadowa do pieszych wycieczek, dla mieszkańców – enklawa spokoju.

* Autograf Kopernika „Lokacje łanów opuszczonych” prezentujemy dzięki uprzejmości Pracowni Wydawniczej ElSet. Tłumaczenia z łaciny pochodzą z opracowań dr. Jerzego Sikorskiego oraz Mariana Biskupa.

Galeria | Klebark Mały