Kumajny – malutka wieś ukryta między polami i lasami niedaleko Ornety. Spokój Warmii w czystej postaci, bez turystycznego zgiełku. Ale z historią — tu Kopernik nadzorował odbudowę gospodarstw.
Kumajny to malutka wieś położona około 9,5 km na północny-wschód od Ornety. To miejsce ciche, ukryte między lasami i polami. Choć niewielka i pozbawiona spektakularnych atrakcji turystycznych, ma w sobie spokój typowy dla warmińskiej prowincji. To dobre miejsce na postój i dłuższą chwilę zadumy.
Początki i lokacja
Wieś Kumajny (dawniej niem. Kumainen, Kumehnen) została lokowana przez kapitułę warmińską na prawie chełmińskim 24 sierpnia 1336 roku. Zasadźcą był Prus imieniem Skomanda. Lokacja objęła obszar 50 łanów (ok. 840 ha). Jak wiele innych wsi na Warmii, Kumajny zostały założone na terytorium dawnych osad pruskich.
W dokumentach pojawiają się różne formy nazwy miejscowości, w tym m.in. Kumainen, Kumeyne, Kumehnen. W okresie zaborów i panowania pruskiego funkcjonowała niemiecka nazwa Kumehnen.
Kopernik i rekolonizacja
Mikołaj Kopernik, jako administrator dóbr kapituły warmińskiej w latach 1516–1521, był bezpośrednio zaangażowany w organizację gospodarczą i osadniczą Kumajn. W swoim zapisie z 10 lutego 1517 roku zanotował:
Hans Molner objął 2 łany, które sprzedał mu Jerzy Hausberg. Działo się w dniu 10 lutego.
Była to część szerszego projektu odbudowy i zasiedlania opuszczonych gospodarstw po wojnach z Krzyżakami, który prowadzony był przez Kopernika w całej Warmii, ze szczególnym uwzględnieniem tych trudniejszych, zniszczonych terenów.
Przez wieki wieś była częścią dominium kapituły warmińskiej. Wśród lokalnych zabytków historycznych wymienia się dawny folwark oraz układ ruralistyczny zachowany z XVIII i XIX wieku. W latach 1772–1945 Kumajny znalazły się w granicach Prus Wschodnich.
W okresie powojennym Kumajny były częściowo wyludnione, jednak wieś przetrwała i zachowała swój wiejski charakter. Obecnie mieszka tu niespełna 80 osób.
* Autograf Kopernika „Lokacje łanów opuszczonych” prezentujemy dzięki uprzejmości Pracowni Wydawniczej ElSet. Tłumaczenia z łaciny pochodzą z opracowań dr. Jerzego Sikorskiego oraz Mariana Biskupa.
GALERIA | Kumajny
