Linowo — wieś, która ma wszystko: jezioro, lasy i ślady Mikołaja Kopernika. I jeszcze do tego czas tu płynie wolniej.

Linowo (niem. Leynau, 1938–1945 Leinau) to niewielka wieś w gminie Purda, położona w powiecie olsztyńskim nad południowym brzegiem Jeziora Linowskiego (dawniej Lynow). Miejscowość znajduje się około 9 km od Olsztyna i 1–2 km od sąsiednich wsi: Trękusa i Klewek. Choć to maleńka osada, zamieszkała przez niespełna 70 osób, to  jej urokliwe położenie może przyciągać tych, którzy szukają odpoczynku z dala od zgiełku miasta.

Historia wsi. Początki z XIV wieku

Linowo zostało lokowane w 1348 roku przez kapitułę warmińską na 8 włókach nad jeziorem Lynow. Pierwszymi osadnikami byli Prusowie: Dangil, Willun, Pastken oraz Jonoken. W kolejnych latach kapituła przyznała kolejne włóki – m.in. 4 włóki braciom Bundike, Dzietrich, Cognat, Günter, a także Henrykowi i Tangebuthowi. W 1374 roku domownicy Nemok i Paustilen otrzymali kolejne 4 włóki z obowiązkiem służby zbrojnej.

Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) wieś została zniszczona przez Krzyżaków. W 1476 roku ponownie lokowano ją na 22 włókach czynszowych plus 2 włóki dla sołtysa. W 1575 roku utworzono karczmę – kolejne świadectwo rozwoju gospodarczego.

Kopernik w Linowie

Mikołaj Kopernik pełnił w latach 1516–1521 funkcję administratora dóbr kapituły warmińskiej w Olsztynie. Jego obowiązki obejmowały zarządzanie ziemiami kapituły oraz zagospodarowanie opuszczonych gospodarstw. Pod datą 23 marca 1517 roku Kopernik zapisał swoją decyzję na temat lokacji w Linowie:

Bartolt, kowal ze Szczęsnego, objął 1½ łana sprzedane przez zgrzybiałego Piotra Preusa. Będzie płacił zwierzchności dworskiej ½ grzywny, jako czynsz z ½ łanu, z pozostałego zaś łanu Kapituła przyznała łaskawie wspomnianemu Piotrowi dożywotnio 1 grzywnę; po jego śmierci cały czynsz wróci do zwierzchności dworskiej. Działo się w poniedziałek po niedzieli Letare 1517 w obecności Wojciecha, sługi mego, i Hieronima etc.

Zabytki i dziedzictwo

We wsi zachowała się neogotycka kapliczka z XX wieku, filialna względem parafii w Klewkach, wraz z ciekawymi witrażami Madonny z Dzieciątkiem. Również funkcjonowała tu już od XVIII wieku szkoła podstawowa, potwierdzająca lokalne trendy edukacyjne.

Ludzie Linowa

W 1818 roku Linowo liczyło 157 mieszkańców (9 gospodarstw czynszowych, karczmarz, zagrodnicy). W 1861 roku nadal dominowały polskie nazwiska, sołtysem był Andrzej Czodrowski (nazwisko dziedziczne), a mieszkańcy aktywnie uczestniczyli w powstaniu styczniowym (1863). W latach 1935–1939 we wsi mieszkało 186 katolików, aktywnych m.in. w Związku Polaków w Niemczech.

Na początku XIX wieku urodził się tu Walenty Tolsdorf (1816-?), ksiądz katolicki, który zakładał szkoły, cmentarze i działał przeciw alkoholizmowi, m.in. w Olsztynie – założył Towarzystwo Wstrzemięźliwości, co doprowadziło do zmniejszenia liczby gorzelni z 158 (1858) do 11 (1862).

Przyroda, turystyka i otoczenie

Linowo leży malowniczo nad Jeziorem Linowskim – to idealne miejsce na kajaki, wędkowanie czy po prostu spacer wzdłuż linii brzegowej. Okolica jest otoczona lasami, łąkami i rezerwatami (częściowo „Las Warmiński” i „Jezioro Kośno” są w gminie Purda). Cisza, śpiew ptaków i poranna mgła unosząca się nad wodą sprawiają, że miejsce ma prawdziwie sielankowy charakter. Zimą bliskość stoku narciarskiego w Olsztynie dodaje punktów rekreacyjnych.

Linowo to przyjazna wieś z bogatą, dobrze udokumentowaną historią – od pruskich założeń w XIV wieku, poprzez kapitulne losy, edukacyjne inicjatywy i wpływy Kopernika, aż po dzisiejszy spokojny charakter i dobry dostęp do natury. Choć liczy tylko 65 mieszkańców, stanowi żywy fragment warmińskiego dziedzictwa, nieodległy od Olsztyna i pełen lokalnego klimatu. Idealne miejsce na weekend, letni wypad lub spokojne życie w rytmie Warmii.

* Autograf Kopernika „Lokacje łanów opuszczonych” prezentujemy dzięki uprzejmości Pracowni Wydawniczej ElSet. Tłumaczenia z łaciny pochodzą z opracowań dr. Jerzego Sikorskiego oraz Mariana Biskupa.

GALERIA | Linowo