Najstarsza polska mapa nieba. Ilustracja do dzieła Phaenomena albo wyraz znaków niebieskich Jana Kochanowskiego. Drzeworyt, Polska, XVI w.

Wyjątkowa mapa północnej półkuli nieba, ujęta w formie koła podzielonego na 12 sektorów, z podziałką po obwodzie co 30˚. To najstarsza znana polska mapa nieba, stanowiąca ilustrację do dzieła Jana Kochanowskiego – Phaenomena albo wyraz znaków niebieskich, będącego poetyckim przekładem tekstu Aratosa z Soloi.

Na mapie zaznaczone zostały kluczowe kręgi nieba: biegunowy, równikowy, zwrotnikowy oraz ekliptyka – z przesunięciem typowym dla szerokości geograficznej Krakowa. Zodiakalny pierścień tworzy zewnętrzną granicę mapy, na której rozmieszczono dwanaście symbolicznych przedstawień znaków Zodiaku.

W centralnej części widnieją figury pozostałych gwiazdozbiorów północnego nieba – przedstawione w dwóch stylach. Część z nich to klasyczne postacie mitologiczne (jak Perseusz), inne ukazane są w kostiumach epoki: przykładowo Cefeusz nosi wysoką futrzaną czapkę i krótki kaftan, co nadaje mapie oryginalny, niemal teatralny charakter.

Mapa ta jest nie tylko cennym zabytkiem historii astronomii i drukarstwa, ale również świadectwem łączenia wiedzy naukowej z literaturą i sztuką w polskim renesansie.

Od 1948 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, gdzie do dziś stanowi jeden z najważniejszych eksponatów związanych z historią astronomii.

Kraków
Papier, drzeworyt
Wys. 28,4 cm, szer. 29,4 cm