Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka w From­bor­ku to prze­strzeń, gdzie histo­ria spo­ty­ka się z nauką. Odkryj życie i osią­gnię­cia geniu­sza z War­mii w miej­scu, któ­re odmie­ni­ło naszą wizję wszech­świa­ta.

Z sie­dem­dzie­się­ciu lat swo­je­go nie­zwy­kle pra­co­wi­te­go i owoc­ne­go życia Miko­łaj Koper­nik z górą trzy­dzie­ści spę­dził we From­bor­ku, jako kano­nik kapi­tu­ły kate­dral­nej. To tutaj zna­lazł odpo­wied­nie warun­ki do pra­cy nad swo­im wiel­kim odkry­ciem – teo­rią helio­cen­trycz­ną. Pomi­mo, że pomysł naro­dził się wcze­śniej, jesz­cze w trak­cie stu­diów we Wło­szech, dzie­ło swo­je­go życia – „De revo­lu­tio­ni­bus”, w zde­cy­do­wa­nej więk­szo­ści napi­sał tutaj wła­śnie – w cie­niu from­bor­skiej kate­dry. W pobli­żu swo­je­go domu we From­bor­ku przez wie­le lat doko­ny­wał obser­wa­cji astro­no­micz­nych, któ­re mia­ły potwier­dzić jego teo­rię. Tutaj tak­że umarł, a na from­bor­skim Wzgó­rzu Kate­dral­nym, w Bazy­li­ce Archi­ka­te­dral­nej pod wezwa­niem Wnie­bo­wzię­cia Naj­święt­szej Marii Pan­ny i św. Andrze­ja Apo­sto­ła spo­czy­wa­ją jego docze­sne szcząt­ki, któ­rych ponow­ne­go pochów­ku, po wcze­śniej­szej iden­ty­fi­ka­cji, doko­na­no w roku 2010. Nie ma zatem nic dziw­ne­go w tym, że w cen­trum zain­te­re­so­wa­nia Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku znaj­du­je się postać Koper­ni­ka wła­śnie, jego dzie­ło i życie, na tle epo­ki oraz w kon­tek­ście tego kon­kret­ne­go miej­sca, w któ­rym spę­dził tak nie­zmier­nie waż­ną część swo­je­go życia.

Pomnik, jakich mało w Europie

Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku swo­ją głów­ną sie­dzi­bę ma na Wzgó­rzu Kate­dral­nym, któ­re jest zespo­łem archi­tek­to­nicz­nym uni­ka­to­wym na ska­lę euro­pej­ską. Jest to przy­kład śre­dnio­wiecz­ne­go, obron­ne­go zało­że­nia kate­dral­ne­go, jed­ne­go z nie­wie­lu zacho­wa­nych w Euro­pie do naszych cza­sów. Dziś jako całość posia­da ono sta­tus pomni­ka histo­rii. Muzeum jest tak­że wła­ści­cie­lem daw­ne­go Szpi­ta­la św. Ducha przy ul. Sta­rej we From­bor­ku – jedy­ne­go w Pol­sce obiek­tu szpi­tal­ne­go, zacho­wa­ne­go w for­mie w zasa­dzie nie­zmie­nio­nej od koń­ca XVII wie­ku oraz Par­ku Astro­no­micz­ne­go, z pawi­lo­na­mi obser­wa­cyj­ny­mi, na tzw. Górze Żura­wiej koło From­bor­ka.

Już ponad sto lat

Pierw­szym zało­że­niem o cha­rak­te­rze eks­po­zy­cji, jakie poświę­co­no we From­bor­ku Miko­ła­jo­wi Koper­ni­ko­wi, była otwar­ta w roku 1912 izba pamiąt­ko­wa. Mie­ści­ła się ona w basz­cie noszą­cej z daw­na zwy­cza­jo­wą nazwę Wie­ży Koper­ni­ka, w pół­noc­no-zachod­nim naroż­ni­ku murów obron­nych Wzgó­rza Kate­dral­ne­go.

Powo­jen­na histo­ria Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku roz­po­czy­na się 5 wrze­śnia 1948 roku. Po dwu­let­nich sta­ra­niach Związ­ku Zawo­do­we­go Histo­ry­ków Sztu­ki i Kul­tu­ry, pod patro­na­tem naj­wyż­szych władz pań­stwo­wych, otwar­to na Wzgó­rzu Kate­dral­nym pierw­szą eks­po­zy­cję muze­al­ną poświę­co­ną wiel­kie­mu uczo­ne­mu. Wysta­wę umiesz­czo­no w naj­mniej znisz­czo­nych pod­czas dzia­łań wojen­nych w 1945 roku, pobież­nie wyre­mon­to­wa­nych dwóch kano­niach wewnętrz­nych kom­plek­su kate­dral­ne­go. Wte­dy to nada­no pla­ców­ce cha­rak­ter muzeum bio­gra­ficz­ne­go, zacho­wa­ny do dziś.

Kopernik i tysiące gwiazd

Więk­szość eks­po­zy­cji muze­al­nych mie­ści się w gma­chu głów­nym daw­ne­go pała­cu bisku­pie­go. To wysta­wy sta­łe: „Miko­łaj Koper­nik – życie i dzie­ło” (głów­na eks­po­zy­cja poświę­co­na Koper­ni­ko­wi), „Witra­że from­bor­skie” oraz „Witra­że bra­niew­skie”. Muzeum orga­ni­zu­je też licz­ne wysta­wy cza­so­we, któ­re uroz­ma­ica­ją ofer­tę, m.in. „Koper­nik Szu­kal­skie­go”, „Pomia­ry i obra­zy Zie­mi. Mapa, glo­bus, atlas” i „Histo­ria pew­ne­go pomni­ka”. W tak zwa­nej Wie­ży Koper­ni­ka moż­na zoba­czyć wysta­wę „Pry­wat­ne świat Miko­ła­ja Koper­ni­ka”.

W przy­zie­miu dzwon­ni­cy (Wie­ży Radzie­jow­skie­go) nato­miast mie­ści się pla­ne­ta­rium na 50 miejsc (śred­ni­ca kopu­ły 8 m, apa­ra­tu­ra wyświe­tla obraz ponad 6000 gwiazd i pla­net), gdzie odby­wa­ją się poka­zy tak­że dla dzie­ci.

Jedyny taki szpital w Polsce

Nie­opo­dal Wzgó­rza poło­żo­ny jest inny nie­zmier­nie cie­ka­wy obiekt Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka – daw­ny Szpi­tal św. Ducha z kapli­cą św. Anny (XIV-XVII w.), wraz z przy­le­ga­ją­cym her­ba­rium. Jest to jedy­ny w Pol­sce obiekt szpi­tal­ny zacho­wa­ny w for­mie w zasa­dzie nie­zmie­nio­nej od koń­ca XVII wie­ku. Moż­na tam obej­rzeć poli­chro­mię ścien­ną z począt­ku XV wie­ku przed­sta­wia­ją­cą Sąd Osta­tecz­ny oraz dwa rzad­kie pie­ce łazieb­ne z XV w. W daw­nym szpi­ta­lu moż­na zwie­dzić tak­że eks­po­zy­cję sta­łą – „Naczy­nia apte­kar­skie XVI-XX wie­ku”.

„Żywe” teleskopy do obserwacji

Sto­sun­ko­wo nowym, nie­ty­po­wym obiek­tem Muzeum jest Park Astro­no­micz­ny, powsta­ły w latach 2013–2015, po roz­bu­do­wie ist­nie­ją­ce­go wcze­śniej nie­wiel­kie­go obser­wa­to­rium. Na wznie­sie­niu o wyso­ko­ści 47 m n.p.m. (tzw. Góra Żura­wia), odda­lo­nym o oko­ło 1,5 km od From­bor­ka, znaj­du­je się zespół budyn­ków miesz­czą­cych recep­cję, salę dydak­tycz­ną, pra­cow­nie z pod­ręcz­ną biblio­te­ką oraz sie­dem pawi­lo­nów z zabyt­ko­wy­mi oraz współ­cze­sny­mi instru­men­ta­mi do obser­wa­cji nie­ba, a tak­że ścież­ka dydak­tycz­na. Pre­zen­to­wa­ne w Par­ku eks­po­na­ty, czy­li instru­men­ty astro­no­micz­ne – głów­nie tele­sko­py, są „żywe”, a zatem moż­na ich użyć do celu, dla jakie­go zosta­ły zbu­do­wa­ne – obser­wo­wać za ich pomo­cą nie­bo. Dla chęt­nych orga­ni­zo­wa­ne są tam rów­nież noc­ne poka­zy nie­ba. Tu moż­na też obej­rzeć wysta­wę cza­so­wą
„Z lune­tą przez wie­ki”.

Muzeum, które tętni życiem

W cią­gu ponad 70 lat dzia­łal­no­ści muzeum odwie­dzi­ło pra­wie 9 milio­nów osób. Licz­ba ta świad­czy o tym, jak wyjąt­ko­we jest to miej­sce. Wcią­ga­ją­ca atmos­fe­ra, fascy­nu­ją­ce histo­rie i nie­zli­czo­ne atrak­cje spra­wia­ją, że nie moż­na przejść obo­jęt­nie obok From­bor­ka.

Odkryj fascy­nu­ją­cy świat Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku – klik­nij i dowiedz się wię­cej ze stro­ny inter­ne­to­wej tego miej­sca.

I zaj­rzyj do środ­ka muzeum — obej­rzyj film Księ­gi Małych Muze­ów.

Zdzi­sław Pie­choc­ki / Muzeum Miko­ła­ja Koper­ni­ka we From­bor­ku