Przyległe do Wysokiej Bramy budynki w Olsztynie odzyskają dawny charakter. Miasto planuje odsłonić ukrytą pod tynkiem cegłę i przywrócić historyczny wygląd elewacji.

Władze Olsztyna zapowiadają zmiany w jednym z najważniejszych punktów starówki – przy Wysokiej Bramie i placu Jedności Słowiańskiej. Chodzi o ciąg budynków sąsiadujących z zabytkową bramą, w których dziś mieszczą się m.in. siedziba PTTK, informacja turystyczna, hostel, restauracja i sklep z rękodziełem.

Impulsem do działania było uporządkowanie spraw własnościowych. Choć obiekty były zarządzane przez PTTK od 1948 roku, formalnie nigdy nie zostały tej organizacji przekazane. Sąd potwierdził, że uchwała rady miasta z lat 50. nie spełniała wymogów prawnych. W efekcie od 2022 roku Wysoka Brama oraz przyległy budynek dawnego schroniska są własnością gminy.

Miasto zapowiada, że chce jak najszybciej poprawić wygląd tej części starówki. Prezydent Olsztyna Robert Szewczyk podkreślał w wypowiedziach dla mediów, że celem jest wyraźne podniesienie estetyki pierzei, ale bez wyburzeń i bez radykalnej ingerencji w zabytkową tkankę. Po konsultacjach z konserwatorem zabytków zdecydowano, że projekt ma opierać się na istniejących obiektach.

W praktyce oznacza to m.in. przywrócenie ceglanej elewacji w części hotelowej oraz uporządkowanie formy modernistycznego fragmentu zabudowy. W przyszłym roku miasto chce pozyskać koncepcję architektoniczną, najprawdopodobniej w drodze konkursu. Realizacja ma być finansowana z funduszy rewitalizacyjnych lub, w ostateczności, z budżetu miasta.

Jakie funkcje będzie miał nowy obiekt? Hotel powinien tu nadal funkcjonować, podobnie jak obsługa turystów. Dodatkową funkcją mógłby być posterunek policji – taka potrzeba jest zgłaszana zarówno przez mieszkańców, jak i przedsiębiorców.

Dlaczego cegła?

Powrót do cegły w tym miejscu nie jest decyzją estetyczną „dla efektu”. W Olsztynie to materiał fundamentalny dla historycznej architektury miasta. Z czerwonej cegły wznoszono mury obronne, bramy miejskie oraz obiekty administracyjne i więzienne – w tym Wysoką Bramę i sąsiednie zabudowania.

Budynek przylegający do bramy od strony ul. Staromiejskiej, dziś zajmowany przez PTTK i hostel, został oddany do użytku w 1880 roku jako zaplecze administracyjne więzienia. Pierwotnie miał surową, nieotynkowaną elewację z czerwonej cegły i był o jedno piętro niższy. Tynk oraz dodatkową kondygnację dodano dopiero podczas modernizacji z lat 1968–1970, całkowicie zakrywając historyczny materiał.

Efekt tej ingerencji jest widoczny do dziś – budynek stracił swój pierwotny charakter i przestał wizualnie pasować do gotyckiej Wysokiej Bramy. Tymczasem archiwalne zdjęcia, pocztówki i dokumentacja konserwatorska potwierdzają, że cegła wciąż znajduje się pod warstwą tynku.

Jej odsłonięcie pozwala przywrócić spójność materiałową całego zespołu: od średniowiecznej bramy, przez XIX-wieczną zabudowę administracyjną, po późniejsze przekształcenia. To także rozwiązanie praktyczne – cegła jest trwała, „dobrze się starzeje” i lepiej eksponuje podziały elewacji oraz proporcje bryły niż gładki tynk.

Zmiany także przed Wysoką Bramą

Równolegle miasto planuje uporządkowanie terenu przed Wysoką Bramą, tzw. rondeli na placu Jedności Słowiańskiej. Od lat funkcjonuje tam ogrodzony wykop archeologiczny, w którym odsłonięto relikty średniowiecznych fortyfikacji broniących wjazdu do miasta.

Na początku 2026 roku ma zostać podpisana umowa dotycząca zagospodarowania tego obszaru. Plan zakłada zabezpieczenie reliktów murów, ich uczytelnienie w przestrzeni placu oraz ponowne otwarcie terenu dla mieszkańców i turystów. „Dziura” przed bramą ma zniknąć, a jej miejsce zajmie uporządkowana przestrzeń publiczna.

Całość zmian przy Wysokiej Bramie ma charakter etapowy. W pierwszej kolejności miasto chce poprawić estetykę istniejących obiektów i przestrzeni wokół nich. Dopiero w dalszej perspektywie rozważane są inne scenariusze zagospodarowania tego miejsca. Na razie kluczowe jest uporządkowanie istniejącej zabudowy i przywrócenie cegły – materiału, z którym Warmia od wieków jest nierozerwalnie związana.