Kopernik w naszym regionie
Mikołaj Kopernik to jeden z najbardziej światłych umysłów nie tylko swojej epoki, ale i na całej przestrzeni dziejów Polski i świata.
Jubileusz 550. rocznicy urodzin oraz 480. rocznicy śmierci astronoma obliguje do godnego i gremialnego uczczenia pamięci o tym wybitnym uczonym. W związku z tym Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego ustanowił 2023 Rokiem Mikołaja Kopernika.
Urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, studiował w Krakowie, Bolonii i Padwie, ale to na Warmii spędził ponad połowę swojego życia. Tu również, w katedrze fromborskiej znajduje się jego grób. Warmia była też regionem, któremu Kopernik w nieoceniony sposób zasłużył się w sferze m.in. gospodarczej czy politycznej. Tu sformułował teorię pieniądza, a przede wszystkim stworzył fundamentalne dla światowej nauki dzieło De revolutionibus.
W dominium warmińskim osiadł w 1503 roku, a biskup Łukasz Watzenrode i kapituła fromborska powierzali mu ważne stanowiska administracyjne. Cechowała go troska o gospodarkę, rolnictwo, szacunek dla krajobrazu przyrodniczego, a przede wszystkim gotowość do pomagania ludziom odbudowującym gospodarstwa ze zniszczeń wojennych. We współpracy z biskupem Maurycym Ferberem opracował reformę ustroju dominium, a jako ceniony lekarz przychodził z pomocą każdemu, kto jej potrzebował.
Wydarzeniem kształtującym historię Warmii, a także jednoznacznie potwierdzającym wierność wobec króla polskiego, był udział Mikołaja Kopernika w wojnie z Krzyżakami, kiedy w 1521 roku stanął na czele obrony powierzonej mu rezydencji: Zamku Kapituły Warmińskiej i miasta Olsztyna. Dawał tym samym świadectwo, że można na nim polegać zarówno w czasie wojny, jak i pokoju. To właśnie z tego czasu pochodzą cytowane do dziś słowa astronoma: „Nie ma obowiązków większych nad obowiązek względem ojczyzny, dla której nawet życie należy poświęcić”.
Kopernik w Zasadach bicia monety ostrzegał swych rodaków słowami: „Choć niezliczone są klęski wskutek których królestwa, księstwa i Rzeczypospolite upadać zwykły, to jednak według mego mniemania cztery są najważniejsze: niezgoda, śmiertelność, niepłodność ziemi i spodlenie monety”. Głosił prawo, że zła moneta zawsze będzie wypierać dobrą. Wyliczył cenę słuszną chleba, by na niej nie tracił rolnik, piekarz i najbiedniejsi mieszkańcy, dla których chleb był podstawowym pożywieniem.
We współpracy z biskupem Maurycym Ferberem był twórcą ustawy krajowej z 1526 roku reformującej gospodarkę warmińską, ustrój dominium, dbającą o moralność mieszkańców. Miał tym samym wkład w utrwalanie warmińskiego samorządu terytorialnego.
Największym osiągnięciem Mikołaja Kopernika, nad którym pracował całe życie, które drukiem ukazało się dopiero w 1543 (roku jego śmierci) było dzieło De revolutionibus. Udowodnił w nim słuszność teorii heliocentrycznej, co zrewolucjonizowało pogląd człowieka na wszechświat.
Od śmierci Mikołaja Kopernika minęło 480 lat. Jednak pamięć o nim nieprzerwanie trwa w naszym regionie. Biskup Marcin Kromer ufundował mu epitafium we fromborskiej archikatedrze. Dzieła Kopernika przechowywano w kapitulnej i biskupiej bibliotece. W braniewskim gimnazjum nauczano o kopernikowskiej teorii nawet wówczas, gdy De revolutionibus znalazło się w indeksie kościelnych ksiąg zakazanych.
Jubileusz 550. rocznicy urodzin i 480. rocznicy śmierci jest okazją, by na nowo spojrzeć na postać wielkiego Warmiaka i odwiedzić miejsca związane z jego działalnością. Dla współczesnych i przyszłych pokoleń Mikołaj Kopernik to nie tylko wielki umysł, inspirujący do nauki i najdalszych nawet poszukiwań i odkryć. To także bezcenny symbol, służący umacnianiu naszej tożsamości kulturowej. Wszechstronność jego wiedzy, umiejętności, dorobku i zainteresowań jest niepodważalna i mimo upływu wieków imponująca.
